Coaching to taka podróż, która zaczyna się określeniem celu, przygotowaniami, wejściem na drogę i w końcu dojściem do celu. Najpierw mamy czas przygotowania do podróży. To jest chwila na utwierdzenie się w przekonaniu, gdzie chcemy dotrzeć, dlaczego oraz z kim chcemy tam być. To jest również czas na przeprowadzenie inwentaryzacji, aby sprawdzić, co już mamy i czego jeszcze będziemy potrzebowali, aby dotrzeć do celu. Proces ten składa się również z rozważenia różnych opcji i wybrania najlepszej z nich. Potem wystarczy tylko zapakować walizki i wyruszyć w drogę. Kiedy jesteśmy już w podróży, co jakiś czas powinniśmy się zatrzymać i przeanalizować, czy wszystko idzie dobrze i we właściwym kierunku.

W procesie coachingowym pomocą może służyć pięciostopniowy model Coachingu Drogi, który pokazuje wyżej opisaną podróż do celu. Rozmowa coachingowa nie jest chaotyczna, musi przebiegać według pewnego planu, który ma przeprowadzić klienta od momentu decyzji dokąd zmierza aż po cel podróży. Odpowiedzialnością coacha jest nadzorowanie tego procesu.

Proces według Coachingu DROGA – D(dokąd), R(rzeczywistość), O(opcje), G(go), A(analiza):

DOKĄD (Jaki jest twój cel? Czego chcesz? Dokąd zmierzasz?).

RZECZYWISTOŚĆ (Co jest teraz? Czego możesz użyć? Jak to działa?).

OPCJE (Co jest możliwe? Jakie są opcje? Co zrobisz?)

GO  (Idź i działaj).

ANALIZA (Czego się nauczyłeś? Co dalej?).

Z praktycznego punktu widzenia każdy punkt procesu zamyka się w jednej sesji coachingowej. Czwarty etap procesu należy wyłącznie do klienta, który wraca do swojego życia i działa.Najlepiej przeprowadzić proces coachingowy w trakcie minimum czterech sesji. Oczywiście w życiu bywa różnie, czasami trzeba zrobić wszystko na jednym czy dwóch spotkaniach, ale cztery spotkania dają po prostu więcej możliwości.

KROK PIERWSZY – DOKĄD?

Coaching odbywa się dzięki serii pytań. Pierwsze, najważniejsze to, do którego ciągle w procesie się powraca, to pytanie o to, czego klient pragnie i dokąd chce dojść. Dopóki nie będziemy mieli jasnej deklaracji celu, nie będziemy mogli pójść dalej.

Ważne na tym etapie, zarówno dla coacha, jak i klienta jest jasno określony cel najlepiej w formie jednozdaniowej deklaracji, w której klient zobowiązuje się do zrealizowania konkretnego zadania               w przyszłości. Dla coacha cel to perspektywa, do której stara się przybliżyć klienta. Bez celu łatwo jest odwrócić uwagę klienta i nakłaniać go do realizacji własnych pomysłów.

Jedno z najpowszechniej używanych narzędzi do wyznaczania celu to formuła SMART. Cel musi być specific – konkretny, measurable – wymierny, attainable – osiągalny, relevant – istotny oraz time-specific – określony w czasie. Zastosowanie tego schematu  pomaga zachować dyscyplinę w określaniu celów, które są sformułowane, istotne i możliwe do osiągnięcia w wyznaczonym terminie.

Warto przejść z klientem przez listę kontrolną Smart, zadając pytania w każdej z kategorii, by upewnić się, czy cel jest SMART:

Konkretny: klient potrafi jasno określić, dokąd zmierza.

●     Co konkretnie chcesz osiągnąć?

Wymierny: klient uwzględnił sposób mierzenia postępu.

●     Jak możesz określić ilościowo ten cel (ubrać go w liczby), żebyśmy wiedzieli, kiedy go osiągnąłeś?

Osiągalny: czy cel mieści się w zakresie możliwości klienta i czy zależy tylko od niego?

●     Czy to jest cel, który możesz zrealizować? Czy w praktyce można go osiągnąć?

Istotny: klientowi do tego stopnia zależy na celu, że jest gotowy potraktować go priorytetowo.

●     Dlaczego jest to dla ciebie ważne?

●     W skali od 1 do 10, jak ważne jest dla ciebie osiągnięcie tego celu?

Określony w czasie: cel ma określony termin ostateczny.

●     Do kiedy chcesz osiągnąć ten cel?

Kiedy cel jest już jasno określony, aby właściwie przejść ten etap dążenia, musisz wiedzieć, że im wyraźniej klient widzi i czuje to, co chce osiągnąć, tym łatwiej będzie wstanie to zrobić. Na tym etapie procesu coachingowego używa się wizualizacji. Prosisz klienta, aby wyobraził sobie, że udało mu się zrealizować jego cel. Razem z nim przenosisz się do przyszłości. On z drobnymi szczegółami opisuje, jak wygląda jego życie w przyszłości, gdzie się znajduje, kim tam jest, co czuje, z kim pracuje, co wie i potrafi itp. Jeśli widzi to wyraźnie, jeśli to czuje, jeśli wie, jak jego świat i praca wyglądałaby, gdyby zrealizował dążenie, wtedy może być naprawdę zmotywowany, by zacząć działać. Ten etap w coachingu jest niesłychanie ważny. Gwarancją sukcesu całego procesu coachingowego jest przeprowadzenie tego etapu we właściwy sposób. Problem z tym mają szczególnie początkujący coachowie, którzy często po dwóch pytaniach z tego etapu przenoszą się nawet nie do następnego, którym jest rzeczywistość, ale do trzeciego, czyli planowania. To prosta droga do porażki.

Klient musi zostać zainspirowany, musi widzieć i czuć to, czego pragnie, aby wystarczyło mu sił do działania. Z tego względu łatwiej jest pracować w coachingu nad dużymi celami, które są związane z pasją, marzeniami, talentami. Łatwiej wtedy o inspirację i motywację do realizacji takich celów.

Przykładowe pytania, których możesz użyć na tym etapie procesu coachingowego:

●        Jaki jest twój cel?

●        Co dla ciebie oznacza osiągnięcie tego celu? Jaka zmiana dzięki temu dokona się w twoim życiu?

●        Co jest najważniejszego w twojej wizji? Co jest ważnego dla ciebie?

●        Co będziesz wiedział i potrafił zrobić, kiedy zrealizujesz swój cel?

●        Wyobraź sobie, że znalazłeś się w przyszłości. Podaj mi konkretne szczegóły. Co widzisz i co czujesz?

●        Wyobraź sobie typowy dzień w nowej przyszłości. Jak będzie wyglądać twoje otoczenie? Plan dnia? Zespół? Praca, którą wykonujesz? Co sprawia ci szczególną przyjemność?

●        Bądź bardziej konkretny. W jakim otoczeniu się znajdujesz? Gdzie mieszkasz? Z kim się spotykasz? O czym rozmawiacie?

●        Kto cię tam wspiera, z kim współpracujesz?

●        Co osiągnięcie tego dążenia zmieni w Twoim otoczeniu?

●        Jakie trzy najważniejsze zmiany dokonają się  w Twoim życiu?

●        Wyobraź sobie, że osiągnąłeś to, co zamierzasz. Opisz mi, jak się z tym czujesz?

●        Co stracisz, jeśli będziesz postępować zachowawczo, niczego nie zmienisz i nie zrealizujesz swojego celu?

●        Jak się będziesz wtedy czuł?

●        Co pomyślą o tobie twoi bliscy, gdy uda ci się zrealizować cel?

KROK DRUGI - RZECZYWISTOŚĆ

Badamy rzeczywistość taką, jaką jest obecnie. Stajemy się ekspertem w sprawach aktualnego świata klienta. Jest to bardzo ważny krok procesu coachingowego, podczas którego budujemy podstawy, szukamy możliwości, które posiada klient. Aby dokonać zmiany, musi on doskonale rozumieć rzeczywistość, w jakiej się znajduje. Warto postawić dwa podstawowe pytania: Jak jest teraz? Czego można użyć?

Musimy sprawdzić, gdzie znajduje się klient na drodze do realizacji swojego celu, oraz kto i co  może mu pomóc, by mógł zrealizować swoją wizję przyszłości. Dzięki dokładnemu przeprowadzeniu tego etapu klient pogłębia świadomość tego, co ma teraz i jak może tego użyć                         w kontekście celu. Odkrywa dostępne zasoby, możliwości i dostrzega przeszkody, które nie wspierają jego dążenia.  Bardzo ważne, aby klient zaakceptował rzeczywistość taką, jaką ona naprawdę jest.

Przykładowe pytania, których możesz użyć na tym etapie procesu coachingowego:

●        Opisz mi sytuację, w jakiej się znajdujesz dzisiaj?

●        Załóżmy, że zrealizowane przez Ciebie marzenie to punkt B. Jego początek, który zrodził się w twojej głowie, to punkt A. Narysuj na kartce, w którym miejscu jesteś dzisiaj.

●        Powiedz, co spowodowało, że jesteś teraz w tym punkcie, a nie tam, gdzie chcesz być?

●        Jeżeli myślisz o swoich możliwościach, to jak Ci się wydaje, czy daleko jest jeszcze do punktu B?

●        Jakie przeszkody widzisz?

●        Jaka jest największa przeszkoda, na którą masz niewielki wpływ?

●        Co jest największa przeszkoda, na którą masz duży wpływ?

●        Jeżeli miałbyś powiedzieć o czymś, czego się boisz, co to by było?

●        Co jest w Tobie takiego, co najbardziej przeszkadza Ci osiągnąć cel?

●        A jaka Twoja cecha Ci pomaga?

●        Co jest Twoim silnikiem, czymś takim, co dodaje Ci motywacji, mobilizuje Cię do realizowania celu?

●        Kto mógłby Ci pomóc? Kto Cię wspiera?

●        Jakie masz zasoby potrzebne do tego, żeby osiągnąć cel?

●        Czego najbardziej Ci brakuje?

●        Ile masz środków na swój cel?

KROK TRZECI – OPCJE

W tym kroku klient planuje działania, które połączą lukę pomiędzy dążeniem a rzeczywistością. Należy pamiętać, że działania te będą najskuteczniejsze, jeżeli będą się opierać na bieżącej i rzetelnej ocenie rzeczywistości. Jedną z najważniejszych umiejętności w coachingu jest szukanie alternatywnych możliwości poprzez nakłanianie klienta do myślenia, w odróżnieniu od oferowania mu rad lub gotowych rozwiązań. Gdy samodzielnie zastanawiamy się nad stojącym przed nami wyzwaniem, mamy tendencję do przerywania myślenia po rozpatrzeniu dwóch lub trzech wariantów rozwiązania. Na tym etapie zachęcamy klienta do znalezienia właściwego rozwiązania, zmuszając do wyjścia poza początkowy zestaw opcji i uruchomienia kreatywnego myślenia.

Ważne w określaniu opcji w coachingu jest to, aby klient był podczas tego procesu w emocjonalnym kontakcie ze swoim dążeniem. Chodzi o to, by był zainspirowany i by niezgodność pomiędzy aktualną rzeczywistością a jego celem dostarczał mu motywacji do działania. Kluczowe pytania na tym etapie mogą poprowadzić klienta do przodu, dotyczą opcji i możliwości i jego zobowiązań. Ważne więc jest to, że pytamy o możliwości i o decyzje klienta.

Przykładowe pytania, których możesz użyć na tym etapie procesu coachingowego:

●        Podaj mi proszę pięć rzeczy, które trzeba zrobić, by przybliżyć Cię do zrealizowania Twojego celu?

●        Co jeszcze mógłbyś zrobić?

●        Jaka jest najłatwiejsza rzecz do zrobienia?

●        A jaka rzecz jest najtrudniejsza?

●        Gdybyś zdecydował się na radykalne rozwiązanie, co byś zrobił?

●        Dobrze. Zaproponowałeś do tej pory następujące opcje (wymień rozwiązania zaproponowane przez klienta). Którą z nich chciałbyś realizować?

●        Czy to jest to, co zrobisz?

●        Kiedy i w jaki sposób się o tym dowiem?

KROK CZWARTY – GO

Go, czyli idź i działaj. To jest ten etap, podczas którego to klient wykonuje całą pracę. W poprzednim kroku podjął pewne zobowiązania. Teraz nadszedł właściwy moment, aby je wypełnić. Zazwyczaj dzieje się to już poza kontrolą coacha. Moje doświadczenie wskazuje na to, że dobrze jest w tym czasie okazać klientowi wsparcie. Najczęściej umawiam się z nim na kontakt lub kilka kontaktów: telefonicznych, mailowych, mających na celu wsparcie klienta w jego wysiłkach. Oczywiście to wsparcie ma charakter wyłącznie coachingowy i polega na zadaniu kilku pytań. Bywa, że klient zobowiązuje się do składania raportu po wykonaniu poszczególnych zadań, a czasami umawiamy się, że to ja zadzwonię i zapytam o postępy. Taki krok jest dodatkową motywacją dla klienta. Ma on duży wpływ na skuteczność realizowania celów pomiędzy sesjami. Na tym kroku spodziewaj się wszystkiego, musisz być gotowy na to, że klient będzie odnosił sukcesy, jak i porażki i to jest naturalne.

KROK PIĄTY – ANALIZA

Analiza to inaczej sprawozdanie z tego, co się wydarzyło. Jest to bardzo ważny krok podsumowujący wysiłki klienta w odniesieniu do celu. Dobre podsumowanie pozwala zrozumieć, co się wydarzyło i wykorzystać to do dalszej pracy.  Kluczowe pytania na tym etapie to : Co się wydarzyło? Czego się nauczyłeś? Co dalej? W zależności od tego, co się wydarzyło, będziesz mógł zobaczyć, czego aktualnie potrzebuje klient. Jeżeli jest zniechęcony, możesz wrócić do pierwszego kroku i porozmawiać o celu. Jeżeli zmienia się cel klienta, trzeba go sprecyzować. Może trzeba wrócić do opcji i planu, coś przeorganizować, zróbcie to wspólnie. Innym razem będzie istniała konieczność sprawdzenia rzeczywistości po to, aby na przykład poszukać potrzebnych zasobów. 

Przykładowe pytania, których możesz użyć na tym etapie procesu coachingowego to:

●        Co się wydarzyło?

●        Jakie są tego rezultaty?

●        Czego się nauczyłeś (o sobie, o twojej wizji)?

●        Na ile realny stał się twój cel?

●        Co się zmienia?

●        Co teraz wiesz?

●        Co zrobiłbyś inaczej?

●        Co dalej?

We wspomnianym wcześniej przykładzie mówiłem, że stałem się coachem dla osoby piszącej książkę. Proces coachingowy trwał kilka miesięcy. Klient wyznaczył cel, sprawdził rzeczywistość, wymyślił opcje oraz stworzył plan. Przeszliśmy trzy pierwsze kroki procesu i klient powrócił                                             do siebie, by działać. Przez kilkanaście następnych tygodni spotykaliśmy się na sesjach, krótszych lub dłuższych, robiąc zazwyczaj trzy kroki procesu na jednym spotkaniu, czyli analizę, rzeczywistość i opcje. Rozmawialiśmy o tym, co się wydarzyło i jakie są tego rezultaty oraz o to, jak przybliżyły one klienta do celu. Następnie pytałem o dalsze działania. Klient robił plan i  wracał do swojego życia, by działać. Zdarzały się takie sesje, gdy klient był zniechęcony czy nawet zły z powodu jakiejś porażki. Wracaliśmy wtedy do pierwszego kroku procesu, by rozmawiać o ważności celu klienta, o wpływie na jego życie i w ten sposób budowaliśmy motywację by iść dalej. Aż w końcu, po kilkunastu tygodniach pracy, spełniło się jego wielkie marzenie.  Klient pokazał mi gotową książkę. Był bardzo dumny, a błysk w jego oczach, uśmiech szczęścia stanowił największą zapłatę dla coacha.

ZADANIE

Zaproś kogoś ze znajomych na sesję coachingową. Poproś, by zaproponował temat sesji, lub obszar, w którym pragnie zmiany. Przy pomocy techniki SMART sformułujcie cel w postaci jednozdaniowej deklaracji tak, aby spełniał wszystkie jej kryteria. Następnie zadaj twojemu partnerowi pytania z dążeń, rzeczywistości oraz opcji. Posłuż się pytaniami dostępnymi w tym opracowaniu.